|
|
 |
Η Μακεδονία
είναι Ελληνική |
|
|
|
| |
|
Οι Βιβλικοί τόποι της Ελλάδας
|
|
Βέροια
"Οι δε αδελφοί
ευθέως δια νυχτός εξέπεμψαν τον τε Παύλον και τον Σιλάν εις Βέροιαν,
οίτινες, παραγενόμενοι εις την συναγωγήν των Ιουδαίων απήεσαν" (Πράξεις
17:10)
Τοπογραφία - Στοιχεία
Η πόλη είναι κτισμένη
αμφιθεατρικά στους ανατολικούς πρόποδες του Βερμίου, βορειοδυτικά των
Πιερίων και δυτικά της πεδιάδας του Αλιάκμονα. Έχει υψόμετρο 130 μ. και τη
διαρρέει ο παραπόταμος του Αλιάκμονα, Τριπόταμος. Η αρχαία Βέροια κατείχε
την ίδια γεωγραφική θέση και η πόλη φέρει την ίδια ονομασία από την
αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Ιστορία - Αρχαιολογία
Σύμφωνα με τους μακεδονικούς
μύθους η Βέροια ιδρύθηκε από την κόρη του βασιλιά Βέρητα, Βέροια. Οι
Μακεδόνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή γύρω στο 700 π.Χ. Στην διαμάχη του
Πύρρου με τον Δημήτριο τον πολιορκητή, για το θρόνο της Μακεδονίας, ο Πύρρος
κατέλαβε την πόλη και τον μακεδονικό θρόνο μέχρι το 286 π.Χ.
|
 |
|
Πλάκες της παλιάς
οδού στις οποίες πάτησε
ο απ. Παύλος |
Αργότερα στη μάχη της
Πύδνας το 168 π.Χ. η Βέροια ήταν από τις πρώτες πόλεις που παραδόθηκε
στους Ρωμαίους και εντάχθηκε στην τρίτη μερίδα της Μακεδονίας
(Tertia Regio).
Στη πόλη εκτός από τον
Μακεδονικό πληθυσμό υπήρχαν αρκετοί Ρωμαίοι και Ιουδαίοι.
Θρησκεία: Στη
Βέροια υπήρχε ιερό του Ηρακλέους, ο οποίος λατρευόταν στην Μακεδονία ως
θεός, και το οποίο βρίσκονταν στη θέση «Μουατζίρικα», στο μέρος που
υπήρχε το Ιουδαϊκό νεκροταφείο. Υπήρχε επίσης ιερό και ιερείς του θεού
της ιατρικής και της υγείας Ασκληπιού και πιθανόν της Αφροδίτης.
Λατρεύονταν επίσης ο Ζευς, προς τιμήν του οποίου τελούνταν «τα εν Βέροια
Ολύμπια», ο Απόλλων, ο Ερμής η Δήμητρα και η Περσεφόνη, ο Πλούτων, οι
Νηρηίδες, ο Αλέξανδρος και ο Διόνυσος.
Σημαντική θέση κατείχε η
λατρεία του Διόνυσου η οποία ήταν ριζωμένη στην Βέροια και είχε πιστούς από
όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Με τη λατρεία του Διόνυσου
συνδέεται και η λατρεία της υδροσκοπίας (η λατρεία της Διονυσιακής
υδροσκοπίας ήταν ιδιαιτερότητα της Μακεδονίας). Η διονυσιακή λατρεία
εκδηλώνονταν με γλέντια με άφθονο κρασί, και όλα τα επακόλουθα, που ήταν
μέρος των μυστηριακών τελετών.
 |
|
|
Επιτύμβιος Μακεδονικού
ναού |
|
Μαρτυρείται επίσης και η
λατρεία του Καβείρου, η οποία συνδεόταν με οργιαστικές τελετές. Επίσης υπήρχε
και ιερό της θεάς Ευνομίας, όπως διαπιστώνεται από επιγραφή, ενσωματωμένη
στο μιναρέ του Τεμένους της Βέροιας, «ΒΩ(ΜΟΣ) ΕΥΝ(ΟΜΙΑΣ)», στη θέση του
οποίου αργότερα πιθανόν να κτίστηκε ο Ναός του απ. Παύλου στη Βέροια.
Ξένες θεότητες οι
οποίες λατρεύονταν στη Βέροια ήταν η Αταργάτης, η Ίσις και ο Σέραπις.
|
Αντίγονος Παραμό/νου
εχαρισάμην πε/
δάριον ονόματι Αλέ/
ξανδρον, το και ηγόρασα,
μητρί θεών Αυτόχ/
θονι, ιερωμένου/
Ιουλιανού Δημη/
τρί(ου), επιμελουμένου/
Αυρηλίου Αμυντια/
νού |
|
|
Αφιέρωση
σκλάβου ευρισκόμενη στο μουσείο Βέροιας |
|
Υπήρχε επίσης και η
αυτοκρατορική λατρεία, για την οποία υπήρχε στην Βέροια το «Κοινό των
Μακεδόνων», πρόεδρος του οποίου ήταν ο αρχιερέας των Σεβαστών. Στο κοινό
των Μακεδόνων που είχε σαν σκοπό την λατρεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα ως
θεού συνέρχονταν μία φορά αντιπρόσωποι των Μακεδονικών πόλεων, οι
σύνεδροι, οι οποίοι μαζί με τους ιερείς και πλήθος κόσμου προσέφερε στο
ναό θυσίες. Μετά ακολουθούσαν για πολλές μέρες γιορτές και αγώνες προς
τιμήν των αυτοκρατόρων.
Επίσης στην Βέροια λατρεύτηκε
η θεά μητέρα των Θεών, Αυτόχθων, το ιερό της οποία ανακαλύφτηκε το 1965 στην
Λευκόπετρα. Στο ιερό της υπήρχαν, από δωρεές, πολλοί σλάβοι ο αριθμός των
οποίων έφτανε τους 130 με μόνο 5 άνδρες ή αγόρια.
Τέλος, υπήρχε και ικανός
αριθμός Ιουδαίων όπως διαπιστώνεται από τη συναγωγή και αρκετοί προσήλυτοι,
γυναίκες και άνδρες, από ανώτερες κοινωνικές τάξεις όπως και στην
Θεσσαλονίκη.
Η Βέροια στη Καινή Διαθήκη
Ο απ. Παύλος φυγαδεύεται κρυφά
τη νύχτα, μετά τα γεγονότα στη Θεσσαλονίκη,
και κατευθύνεται στη Βέροια. Δεν ξέρουμε αν ήταν προγραμματισμένη μια
επίσκεψη του εκεί ή οι καταστάσεις στη Θεσσαλονίκη τoν οδήγησαν σε μια
κοντινή πόλη όπου και θα περίμενε να δει τις εξελίξεις των γεγονότων στη
Θεσσαλονίκη και να πράξει ανάλογα.
|
 |
|
Χειμερινή άποψη
τμήματος της Εβραϊκής συνοικίας
"Μπαρμπούτα" |
Η Εγνατία οδός διερχόταν
από τη Θεσσαλονίκη, από τη Πέλλα και από την Έδεσσα, δηλαδή
ανατολικά-βόρεια και παράλληλα της πόλης και όχι μέσα από την ίδια την
πόλη. Σύμφωνα με τον Γ. Χιονίδη (Χιονίδης Γιώργος, «Ζητήματα από τις
Αφίξεις του Απόστολου Παύλου στη Βέροια», Πρακτικά Διεθνούς
επιστημονικού Συνεδρίου «Ο απ. Παύλος και η Βέροια, Βέροια 1995,
σελ.233-270) θα πρέπει ο απ. Παύλος να κατευθύνθηκε από τη Θεσσαλονίκη
μέχρι την αρχαία Πέλλα, μια απόσταση 30 ρωμαϊκά μίλια ή 44,5 σημερινά
χιλιόμετρα, και από την Πέλλα μέσω κάποιας παρακαμπτήριας οδού, από τις
πολλές που υπήρχαν, στην Βέροια, άλλη μια απόσταση 27 ρωμαϊκών μιλίων ή
40 χιλιομέτρων. Την απόσταση των 84,5 χιλιομέτρων ο απ. Παύλος πρέπει να
διένυσε σε 12 ώρες που πιθανόν να μοίρασε σε δύο μέρες.
Κατά την άφιξη του στη Βέροια
ο απ. Παύλος σύμφωνα με την συνήθειά του κατευθύνθηκε στην Ιουδαϊκή συναγωγή
όπου και κήρυξε το ευαγγέλιο. Οι Βεροιείς ανταποκρίθηκαν στο μήνυμα του απ.
Παύλου με σοβαρότητα ερευνώντας τις γραφές, την Παλαιά διαθήκη, για να
διαπιστώσουν την αλήθεια των όσων έλεγε ο απ. Παύλος. Το αποτέλεσμα ήταν να
πιστέψουν πολλοί Ιουδαίοι αλλά και αρκετοί Έλληνες προσήλυτοι στον
Ιουδαϊσμό, άνδρες και γυναίκες της ανώτερης κοινωνικής τάξης. Η Βέροια ήταν
κέντρο εμπορικό και πολιτισμικό και από εκεί κατάγονταν διανοούμενοι και
καλλιτέχνες. Το υψηλό πολιτισμικό επίπεδο ίσως να ήταν ένας λόγος που έκανε
τους Βεροιείς ευγενέστερους των Θεσσαλονικέων.
Οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης
που δημιούργησαν τις ταραχές έμαθαν για την παραμονή του απ. Παύλου στην
Βέροια και στέλνουν ανθρώπους για να ξεσηκώσουν το λαό. Ο απ. Παύλος
αναγκάζεται να φύγει αφήνοντας τη συνοδεία του, το Σίλα και τον Τιμόθεο,
στη Βέροια και με συνοδεία αδελφών Βεροιαίων επιβιβάζεται σε κάποιο πλοίο σε
ένα από τα κοντινά λιμάνια (Μεθώνη, Πύδνα ή Δίον) με προορισμό την Αθήνα.
| |
 |
|
Το "Βήμα" του αποστόλου
Παύλου |
Η πρώτη περιοδεία του στη
Μακεδονία έχει τελειώσει. Μυστήριο καλύπτει το τι απέγιναν οι νέοι πιστοί της
Βέροιας, αφού καμία πληροφορία δεν μας είναι γνωστή για τη μετέπειτα πορεία
της αλλά και για τη σχέση της με τον απ. Παύλο. Στην Καινή Διαθήκη
αναφέρεται μόνο ο «Σώπατρος Βεροιαίος» (Πράξεις 20.3-4 & Ρωμαίους 16.21) ο
οποίος βοήθησε τον απ. Παύλο στο ιεραποστολικό του έργο.
Στην Βέροια σήμερα, πίσω από
την πλατεία του Ωρολογίου και τη λέσχη των αξιωματικών υπάρχει
ανακαινισμένη, η
εβραϊκή συνοικία με την
συναγωγή της. Κατά πάσα πιθανότητα η συναγωγή βρίσκεται στην ίδια
περιοχή που ήταν στην εποχή της Καινής Διαθήκης.
Η παράδοση διασώζει το σημείο
που ο απ. Παύλος κήρυττε στους Βεροιείς, το «βήμα» ή όπως το ονομάζουν οι
ίδιοι «το σέβασμα των αιώνων». Οι Βεροιείς σύμφωνα με την Καινή διαθήκη
«καθ’ ημέραν ανακρίνοντες τα γραφάς ει έχει ταύτα ούτως» (Πράξεις 17.11). Το
μέρος στο οποίο ο απ. Παύλος κήρυττε στους Βεροιοίς και συζητούσε μαζί τους,
εκτός από τη συναγωγή, ήταν πιθανώς το γνωστό βήμα, το οποίο σύμφωνα με
παλαιούς περιηγητές ήταν ένας ανοιχτός πανέμορφος τόπος με ψηλά κυπαρίσσια.
Σήμερα είναι διαμορφωμένο ένα εκκλησιαστικό μνημείο διακοσμημένο με
ψηφιδωτές παραστάσεις του
απ. Παύλου, έργα της Όλγας Μηχαηλίδου.
Μπορεί κάποιος να δει μέσα στη
σημερινή Βέροια να διασώζονται
μέρη της παλιάς οδού, τις πλάκες εκείνες που πάτησε ο απ. Παύλος
ερχόμενος στη Βέροια.
Η
Βέροια
σήμερα
Σύμφωνα με την απογραφή του
2001 οι κάτοικοι της πόλης είναι
43683. Πολλοί από τους αυτούς
ασχολούνται με αγροτικές εργασίες. Η Συναγωγή που βρίσκεται στην παραδοσιακή
εβραϊκή συνοικία "Μπαρμπούτα", είχε σταματήσει να λειτουργεί από το Μάιο του
1943, με τη σύλληψη και των αφανισμό των εβραίων της πόλης στα χιτλερικά
στρατόπεδα. Το Δεκέμβριο του 2002 μετά από αναστήλωση που έγινε ξεκίνησε
ξανά να λειτουργεί. Σήμερα υπάρχουν 5-6 οικογένειες εβραίων.
|
|
|
|
|
|
|
|
Δείτε
από τη