Η Πάτμος ήταν γενικά ένα άσημο νησί με λίγους κατοίκους. Οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν οι Κάρες που τους διαδέχθηκαν οι Ίωνες. Ερείπια τειχών του 4ου π.Χ. αιώνα μαρτυρούν την ύπαρξη οχυρωμένης πόλης στο Καστέλι. Αρχαιολογικά ευρήματα δηλώνουν οτι λατρεύτηκαν οι αρχαίοι θεοί Άρτεμις και Απόλλωνας. Το νησί χρησιμοποιούταν ως τόπος εξορίας τόσο κατά την Ρωμαϊκή περίοδο όσο και κατά την πρώιμη βυζαντινή. Χρησιμοποιήθηκε επίσης επανειλημμένα ως καταφύγιο ή και ορμητήριο Αράβων πειρατών. Το 1088 το νησί παραχωρήθηκε με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1081-1118) στον όσιο Χριστόδουλο ο οποίος και ίδρυσε τη μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Μετά την Δ’ σταυροφορία (1204) η Πάτμος περιήλθε στους Βενετούς (1207) και παρέμεινε σε αυτούς μέχρι την κατάληψη της από τους Τούρκους. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453) κατέφυγαν σε αυτό πρόσφυγες από την Θράκη, και μετά την υποταγή της Κρήτης στους Τούρκους (1669) πρόσφυγες από την Κρήτη. Το 1461 ο πάπας έθεσε την Πάτμο υπό την προστασία του και το 1713 το μοναστήρι ίδρυσε την Πατμιάδα Σχολή. Προσαρτίστηκε τελικά στην Ελλάδα το 1947. Το 1981 η Ελληνική Βουλή με νόμο που ψήφισε ανακήρυξε την Πάτμο ιερό νησί και το1999 η Πάτμος συμπεριλαμβάνεται  στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης στο οποίο υπάγεται θρησκευτικά το νησί διοργάνωσε λαμπρές τελετές το 1988 για τα 900 χρόνια από την ίδρυση της Μονής του Θεολόγου και το 1995 για τα 1900 χρόνια από τη συγγραφή του βιβλίου της Αποκάλυψης.

   Η Πάτμος στη Καινή Διαθήκη

Το νησί έγινε γνωστό από τη διαμονή του ευαγγελιστή Ιωάννη που εξορίστηκε σ' αυτό επί αυτοκράτορα Δομιτιανού (81-96 μ.Χ.) όπως μαρτυρεί ο Ειρηναίος (Contra Haereses 5.30.3). Ο ιστορικός Ευσέβιος στο Χρονικό του τοποθετεί την εξορία του Ιωάννη στο 14ο της βασιλείας του Δομιτιανού (94 η 95 μ.Χ.).

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης λέει χαρακτηριστικά: «Εγώ Ιωάννης, ο και αδελφός υμών και συγκοινωνός εν τη θλίψει και βασιλεία και υπομονή εν Ιησού, εγενόμην εν τη νήσω τη καλουμένη Πάτμω, δια τον Λόγον του Θεού και την μαρτυρίαν Ιησού. Εγενόμην εν πνεύματι εν τη Κυριακή ημέρα και ήκουσα οπίσω μου φωνήν μεγάλην ως σάλπιγγος λεγούσης …» (Αποκάλυψη 1:9-10).

Την Κυριακή ημέρα λοιπόν ο Ιησούς αποκαλύπτεται στον Ιωάννη μέσα από μια εκστατική εμπειρία, και του λέει να γράψει «α είδες και α εισίν και α μέλλει γενέσθαι μετά ταύτα» (Αποκάλυψη 1,19). Το βιβλίο της Αποκάλυψη μιλάει για τη μάχη του καλού με το κακό και την τελική επικράτηση του καλού. Αναφέρεται σε γεγονότα που συνεβεναν τότε που έγραφε την Αποκάλυψη ο Ιωάννης αλλά και σε γεγονότα που πρόκειται να συμβούν. Η επιστολή ανήκει στην αποκαλυπτική γραμματεία και δανείζεται τη γλώσσα της για να μεταφέρει τα μηνύματα της σε μια εποχή που η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αρχίζει να συνειδητοποιεί την οντότητα του χριστιανισμού και να παίρνει εχθρική στάση απέναντί του.

Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο Ιησούς όχι ως ένα αρνίο εσφαγμένο αλλά ως ο δοξασμένος κυρίαρχος Ιησούς, ένας δυνατός στρατηλάτης. Στα επόμενα δύο κεφάλαια ο Ιησούς απευθύνει επιστολές σε επτά εκκλησίες και ως ένας καλός στρατηλάτης προετοιμάζει τον στρατό του για να είναι μάχιμος και άξιος της μάχης που δίνεται στον κόσμο. Στα επόμενα κεφάλαια περιγράφεται η μάχη, νικητής της οποίας είναι ο Ιησούς και ο Λαός του.

	Η μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου

Η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου είναι κτισμένη στην κορυφή ενός λόφου, αντίκρυ στο λιμάνι της Σκάλας και αγκαλιάζεται ασφυκτικά από το πάλλευκο οικισμό της χώρας. Άρχισε να οικοδομείται, πιθανώς στη θέση ναού της θεάς του κυνηγιού Αρτέμιδος, από τον όσιο Χριστόδουλο το 1088 μ.Χ., ο οποίος όταν πήγε στο νησί ήταν σχεδόν έρημο. Την μεγάλη έμφαση στην ασφάλεια που είχε δοθεί στη μονή μπορεί κανείς εύκολα να την αντιληφθεί από τη μορφή φρουρίου που έχει εξωτερικά. Το τεράστιο κτίσμα, που τα τείχη του το περιβάλλουν, έχει ύψος 15 μέτρα έχει μόνο δύο πόρτες πάνω από τις οποίες υπάρχει ο λεγόμενος φονιάς, ένα είδος εξώστη που επέτρεπε τους αμυνόμενους να ρίχνουν από ψηλά ζεματιστό λάδι για να αποτρέψουν την είσοδο στην μονή των εχθρών.

Στο εσωτερικό η αρχιτεκτονική που ακολουθείται είναι κάπως ελεύθερη αν και τα κελιά των μοναχών είναι χτισμένα γύρω από το καθολικό, σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική. Η μονή είναι ένα πολυεπίπεδο και δαιδαλώδες κτιριακό συγκρότημα, μια μορφή που είναι αποτέλεσμα προσθηκών και διαμορφώσεων χώρων σύμφωνα με τις ανάγκες που προέκυπταν, όπως επίσης και λόγω της ιδιαιτερότητας του βραχώδους εδάφους. Τα κτίσματα έχουν πολλά στοιχεία από την παραδοσιακή νησιώτικη αρχιτεκτονική.

Το καθολικό και τα παρεκκλήσια κοσμούν σημαντικές βυζαντινές αγιογραφίες. Στο μουσείο της μονής μπορεί κάποιος να δει σημαντικά κειμήλια και βυζαντινά έργα τέχνης όπως σκεύη αργυροχρυσοχοίας, χρυσοποίκιλτα άμφια και πλουσιότατη συλλογή εικόνων. Σημαντική είναι και η βιβλιοθήκη της μονής οργανωμένη με τις σύγχρονες μεθόδους βιβλιοθηκονομίας και περίπου 1000 περγαμηνές.

Το ιερό σπήλαιο, όπου σύμφωνα με την παράδοση διέμεινε ο Ιωάννης κατά την παραμονή του στην Πάτμο, βρίσκεται στη μέση της πλαγιάς ενός λόφου, που ξεκινάει από την Σκάλα και φτάνει μέχρι την Χώρα. Το σπήλαιο ανακαινίσθηκε από τον όσιο Χριστόδουλο όταν ήλθε στην Πάτμο, για τις ανάγκες της λατρείας των πιστών. Σήμερα το νότιο τμήμα του έχει μετατραπεί σε ναό. Για να φτάσει κάποιος στο σπήλαιο κατεβαίνει 43 σκαλοπάτια και από το φως στο ημίφως του σπηλαίου είναι μια μετάβαση σε μια άλλη διάσταση.

Σήμερα στο σπήλαιο υποδεικνύεται ο τόπος της κατακλίσεως του Ιωάννη, το σημείο στο οποίο ο Ευαγγελιστής ακουμπούσε το κεφάλι του και ένα κοίλωμα στο βράχο από το οποίο πιανόταν για να σηκωθεί. Υποδεικνύεται επίσης μια σχισμή στο βράχο από όπου ο Ιησούς υπαγόρευε στον Ιωάννη την Αποκάλυψη.

   Η Πάτμος σήμερα

Η Πάτμος σήμερα κατοικείται από 3044 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2001) οι οποίοι ασχολούνται στην πλειονότητά τους με τον τουρισμό. Το νησί προσφέρεται για ήσυχες διακοπές. Συνδέεται καθημερινά με τον Πειραιά με μεγάλα φέρυ-μπώτ. Κοντινά διεθνή αεροδρόμια είναι της Σάμου και της Κω. Το οδικό δίκτυο του νησιού είναι στην πλειονότητα του ασφαλτοστρωμένο και σε πολύ καλή κατάσταση. Από την Πάτμο μπορεί κανείς να επισκεφθεί με ημερήσιες εκδρομές τα γραφικά μικρά νησάκια Λειψούς, Αρκιοί...