[απαντά ο Γιανακάκος Πέτρος, ιατρός]

Απάντηση

[ ] Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λογοτεχνία εν γένει συνιστά ένα τεράστιο πεδίο πλατειασμού της σκέψης, της φαντασίας και του συναισθηματικού κόσμου των εκπροσώπων της με την αποτύπωση της προσωπικής σφραγίδας στα έργα καθενός. Και επειδή ακριβώς πλατειάζει, έχει την τάση να καλύπτει πλείστα όσα πεδία της κοινωνίας, της ιστορίας, της θρησκείας, της ηθικής κλπ. και ανάλογα να προκαλεί άλλοτε συμφωνίες και άλλοτε αντιπαραθέσεις με τους ειδικότερους εκπροσώπους των πεδίων αυτών.

Είναι βέβαια θέμα ελευθερίας η εκάστοτε προσωπική οπτική γωνία προσέγγισης προς το οποιοδήποτε θέμα από την πλευρά του λογοτέχνη. Το ζήτημα όμως είναι αν η ελευθερία έκφρασης μπορεί να οροθετείται, αν θεωρηθεί ότι προσκρούει σε άλλες ελευθερίες και προσβάλλει άλλες αξίες διαφορετικές από εκείνες του συγγραφέα. Υπάρχει πάντα και σε όλους τους τομείς το περίφημο: η ελευθερία μου σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Οπότε αναδύεται ζήτημα παιδείας και ύπαρξης απολύτων εννοιών αναφοράς, η, αν θέλετε, απόλυτων αξιών. Και πάσχουμε σ’ αυτές γι αυτό και οι οριοθετήσεις ή είναι ανύπαρκτες (οπότε μιλάμε για ασυδοσία και αναρχία σε όλους τους τομείς), ή τυποποιημένες, καταναγκαστικές και τελικά ασφυκτικές (οπότε μιλάμε για ανυπαρξία ελευθερίας).

Οπωσδήποτε λογοτέχνες σαν τον Καζαντζάκη έχουν στα έργα τους την εσωτερική μαρτυρία καταξίωσης της ελεύθερης έκφρασης (η εντιμότητα του, ή υπαρξιακή του αγωνία, η πάλη με τον εαυτό του, η αγωνιώδη εκζήτηση της αλήθειας, η ποιότητα στην έκφραση – που δυστυχώς τόσο λείπει στη σημερινή απαξίωση και χυδαιοποίηση), και υπήρξε μεγάλο λάθος ο διωγμός του από την επίσημη εκκλησία και η προσπάθεια χαρακτηρισμού του σαν τον κατ’ εξοχήν κήρυκα του αθεϊσμού. Και το λέμε αυτό, γιατί στη σφαιρική θεώρηση του όλου έργου του υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Από το «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (όπου είναι έκδηλη η προσέγγιση στην αλήθεια της αντικατάστασης μπροστά στο θάνατο και της αλληγορίας του ονόματος – ο αντικαταστάτης μάλιστα έχει το όνομα «Μανωλιός», είναι ο «Εμμανουήλ», «ο Θεός μεθ’ υμών»), από τη «Αναφορά στο Γκρέκο» (όπου στο ερώτημα προς την αμυγδαλιά αν υπάρχει Θεός, η αμυγδαλιά απαντά ανθίζοντας), μέχρι την «Ασκητική» και τον «Βραχόκηπό» του, όπου διαγράφεται έντονα μια αρνησίθεη προσπάθεια του συγγραφέα να υπερβεί τα αδυσώπητα ερωτήματα της προσωπικής του αλλά και γενικότερα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στον «Τελευταίο πειρασμό», η θεώρηση του Ιησού σαν απλό άνθρωπο με τις επιθυμίες του, είναι αναφαίρετο δικαίωμα του συγγραφέα. Αλλά είναι επίσης δικαίωμα και η αρνητική αντιμετώπισή του από μέρος εκείνων που θεωρούν τον Ιησού Θεό. Δεν είναι λοιπόν ζήτημα κρίσης με θεολογικά-εκκλησιαστικά κριτήρια, αλλά, θέλω να πιστεύω, ελεύθερης αντιπαράθεσης. Το θέμα είναι να μη καταλήγουν οι όποιες αντιπαραθέσεις σε διωγμούς, γιατί δυστυχώς η ιστορία έχει αποδείξει ότι εύκολα συντηρούμε μέσα μας τη διάθεση διωγμού του κάθε αντιφρονούντα, ανάλογα με την εξουσιαστική δύναμη που κατέχουμε.

[]