Ιστορία–Εξέλιξη | Πρακτική διαδικασία | Νομικά και ηθικά προβλήματα

Χριστιανική ηθική άποψη | Συμπεράσματα

[ ] Ιστορία – Εξέλιξη

Πριν από μερικά χρόνια κάποιος καθηγητής μας στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας προέβλεπε χαριτολογώντας, ότι στο τέλος του αιώνα μας τα νοσοκομεία θα έχουν μετατραπεί σε σταθμούς αλλαγής ανθρώπινων ανταλλακτικών.

Όλοι γελάσαμε με την παραδοξολογία του, που έκρυβε όμως, αρκετή δόση αλήθειας.

Είχαν τότε ήδη αρχίσει να γίνονται οι πρώτες μεταμοσχεύσεις νεφρών στη χώρα μας, ενώ σε εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού είχαν πραγματοποιηθεί κι αρκετές μεταμοσχεύσεις καρδιάς.

Τα αποτελέσματα των μεταμοσχεύσεων της εποχής εκείνης ήταν μάλλον μέτρια αλλά κατάφεραν να προσφέρουν επιβίωση σε βαριά καταδικασμένους καρδιοπαθείς και να δώσουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής σε ασθενείς με τελικό στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας, που ζούσαν εξαρτημένοι από τα μηχανήματα αιμοκάθαρσης.

Πολύ περισσότερο, όμως, έδωσαν την ελπίδα σε όλους μας για μια οριστική θεραπεία πολλών αρρώστων με κατεστραμμένα ή ανεπαρκή λιγότερο ή περισσότερο ζωτικά όργανα, όπως το συκώτι, η καρδιά, οι πνεύμονες, οι νεφροί, το πάγκρεας, οι κερατοειδείς, χιτώνες των ματιών, ο μυελός των οστών κ.α.

Στα 20 επόμενα χρόνια που πέρασαν φαίνεται ότι οι ελπίδες κατά πολύ δικαιώθηκαν. Οι πρόοδοι στην ανοσολογία και τα νέα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, ελάττωσαν τις απορρίψεις των μοσχευμάτων, βελτιώνοντας θεαματικά την πρόγνωση της τελικοσταδιακής καρδιοαναπνευστικής, νεφρικής ή ηπατικής ανεπάρκειας και πολλών επίσης κακοηθών αιματολογικών νοσημάτων.

Πρόσφατες στατιστικές από διάφορα κέντρα δίνουν σήμερα ένα ποσοστό επιτυχίας 85% για εν λειτουργία μεταμοσχευμένους νεφρούς επί 2 συνεχή έτη και ένα ποσοστό επιβίωσης 95% στο αντίστοιχο διάστημα. Εντυπωσιακά είναι επίσης τα αποτελέσματα από τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς, που δίνουν στους μεταμοσχευμένους ασθενείς ένα ποσοστό 90% δεκαετούς επιβίωσης. Έτσι σήμερα επιζούν χάρις σε μία ξένη καρδιά περί τα 3.000 άτομα σε όλο τον κόσμο.

Οι μεταμοσχεύσεις πνευμόνων ξεκίνησαν το 1981 και γίνονται μεμονωμένες ή σε συνδυασμό με μεταμόσχευση καρδιάς σε ασθενείς με βαριά αναπνευστική ή καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια. Τελευταίες στατιστικές δίνουν ένα ποσοστό 70% τριετούς επιβίωσης στους αρρώστους αυτούς, που πριν τη μεταμόσχευση είχαν ένα προσδόκιμο ζωής από λίγες ημέρες, μέχρι ελάχιστους μήνες.

[ ] Πρακτική διαδικασία

Για να επιτευχθεί μία μεταμόσχευση χρειάζεται ο δότης ή δωρητής του οργάνου και ο άρρωστος δέκτης.

Ο δότης μπορεί να είναι ζων προκειμένου για δωρεά νεφρού ή μυελού των οστών ή εγκεφαλικά νεκρός, προκειμένου για τη δωρεά όλων των οργάνων που μεταμοσχεύονται.

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο ζωντανός δότης είναι οι περιεγχειρητικοί προκειμένου για τη δωρεά νεφρού και οι  μηδαμινοί της γενικής νάρκωσης προκειμένου για δωρεά μυελού των οστών.

Σήμερα η τάση είναι, όσον αφορά στις μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών, να γίνονται κατάλογοι με εθελοντές υποψηφίους δότες στους οποίους έχουν ταυτοποιηθή τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας με μία εξέταση αίματος.

Στη συνέχεια όποτε απαιτηθεί για κάποιον άρρωστο η λήψη μυελού των οστών, βρίσκεται από τον κατάλογο ο κατάλληλος δότης και γίνεται η μεταμόσχευση. Κατάλογοι τέτοιοι δημιουργούνται στο εξωτερικό σε προηγμένες χώρες με την πρωτοβουλία ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Αντίστροφα, κατάλογοι υποψηφίων ληπτών όλων των οργάνων, αντιγονικά ταυτοποιημένων, τηρούνται σε όλα τα συντονιστικά κέντρα μεταμοσχεύσεων και στη χώρα μας και διεθνώς.

Έτσι, σε περίπτωση που βρεθεί μόσχευμα από εγκεφαλικά νεκρό δότη, επιλέγεται από τον κατάλογο ο καταλληλότερος λήπτης και προχωρεί η μεταμόσχευση.

Η λήψη οργάνων από το νεκρό δότη γίνεται είτε με τη συγκατάθεση των οικείων του ή με τη συγκατάθεση που  μπορεί να είχε ο ίδιος εκφράσει εν ζωή δηλώνοντάς το στην Υπηρεσία Συντονισμού & Ελέγχου Μεταμοσχεύσεων και αποκτώντας την ειδική ταυτότητα «Δωρητού οργάνων».

Από ένα εγκεφαλικά νεκρό δότη μπορούν να επιζήσουν ή να επωφεληθούν μέχρι και δέκα άτομα, που θα δεχθούν κάποιο όργανο.

Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 5.000 περίπου ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου κι από αυτούς οι 2.000 είναι σε θέση να υποβληθούν σε μεταμόσχευση νεφρού. Ο αριθμός των νεφροπαθών στη χώρα μας αυξάνεται κατά 400 περίπου ετησίως και οι μεταμοσχεύσεις νεφρού που γίνονται μέσα στον ίδιο χρόνο, δεν ξεπερνούν τις διακόσιες. Τώρα ζουν στην πατρίδα μας με μεταμοσχευμένο νεφρό περίπου 1.000 άτομα.

Και σε διεθνές, όμως, επίπεδο σε προηγμένες χώρες, η προσφορά οργάνων από όλες τις πηγές καλύπτει λιγότερο από το ένα τρίτο των αναγκών, με αποτέλεσμα οι λίστες αναμονής να γίνονται με την πάροδο του χρόνου μεγαλύτερες.

Οι ζώντες δότες ήταν η βασική πηγή οργάνων κατά την πρώτη φάση των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας και μία τρανή απόδειξη των ισχυρών οικογενειακών δεσμών στην κοινωνία μας. Όσο αυξάνονται και ίσως όσο οι οικογενειακοί θεσμοί εξασθενίσουν λόγω της εντεινόμενης αποξένωσης κι αστικοποίησης, γίνεται αντιληπτό ότι τα μοσχεύματα πρέπει να αναζητηθούν κυρίως από πτωματικούς δότες.